KAZAKH INVEST басшысы басталған жобалар тоқтатылмауы тиіс
Жаһандық ауқымда тікелей шетелдік инвестициялар ағындарының төмендеуі әлемдік экономика үшін елеулі сынақ болды. Мұның салдары пандемия, сондай-ақ оған байланысты шектеулер мен карантин болды. UNCTAD (БҰҰ сауда және даму жөніндегі конференциясы, World Investment Report 2020) деректеріне сәйкес, өткен жылы жаһандық экономикадағы тікелей шетелдік инвестициялар (ТШИ) көлемі жалпы алғанда 1 трлн долларды құрап, 35% - ға қысқарды, ал бұл көрсеткіш 2019 жылдың қорытындысы бойынша 1,5 трлн доллар деңгейінде болды.
Сонымен қатар, 2020 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстанға тікелей шетелдік инвестициялардың жалпы ағыны 17,1 млрд долларды құрады - шетелдік капитал ағынының төмендеуі 29,8% - ға дейін тегістелді. Бұл жерде Үкімет тарапынан дер кезінде жасалған әрекет байқалады – ТШИ ынталандырудың қажетті шаралары қабылданды және инвесторларды қолдаудың жаңа құралдары енгізілді. Сондай-ақ, ағымдағы жылдың бірінші тоқсанының қорытындысы бойынша ТШИ көлемі 4,4 млрд долларды құрады, бұл өткен жылдың ұқсас кезеңінің көрсеткіштерінен 10% - ға жоғары (4 млрд доллар). ТШИ ағыны қарқынының қалпына келуі байқалады. Бұл туралы "KAZAKH INVEST "ҰК" АҚ Басқарма төрағасы Мейіржан Юсупов сұхбатында айтты.
- Мейіржан Бахитұлы, Қазақстанға инвестиция тарту жұмыстары қалай жүргізілуде?
- Ол ҚР шетелдік елшіліктерінің әлеуетін кеңінен пайдалана отырып, "шет елдердегі мекемелер-орталық-өңірлер" үш деңгейлі жүйе қағидаты бойынша құрылған.
Осылайша, мемлекеттік органдармен "инвестицияға Тапсырыс" қалыптастыру бойынша бірлескен жұмыс жүргізілуде. Нарық көлемін, шикізат базасын, логистикалық және экспорттық мүмкіндіктерді ескере отырып, ҚР-да өндірісті ұйымдастыру үшін тартымды тауар топтары анықталуда.
Сонымен қатар, маңызды және ірі жобалар бойынша халықаралық стандарттарға сәйкес инвестициялық ұсыныстар дайындау бойынша жұмыс жүргізілуде, олар үшін халықаралық консалтингтік компаниялар, оның ішінде "үлкен төрттіктен" компаниялар тартылады.
Ағымдағы жылы 35 инвестициялық ұсыныс әзірленді. Экономиканың АӨК, ТМК, мұнай-газ химиясы, машина жасау, фармацевтика, құрылыс материалдарын өндіру, жеңіл өнеркәсіп және басқа да салаларындағы жобалар жоғарғы қатарда. Сонымен қатар, жыл соңына дейін тағы 35 жобаны дайындау жоспарлануда.
Инвесторларды тартуға проактивті тәсіл аясында бұл ұсыныстар әлеуетті инвесторларды таргеттеу үшін ҚР барлық шет елдердегі мекемелеріне жіберіледі.
Осылайша, бүгінгі таңда біз жалпы қабылданған әлемдік тәжірибеге сәйкес барлығы 158 инвестициялық ұсыныс дайындадық. Бұл нақты жобалар, онда жергілікті серіктестер бар, жобалар бойынша бизнес-жоспарлар мен фин модельдері жасалды. Шетелдік капиталды тартудың осындай белсенді тәсілі өзінің тиімділігін дәлелдейді – қазірдің өзінде 19 инвестициялық ұсыныс бойынша инвесторлар тартылып, жергілікті және шетелдік инвесторлардың жобаларын бірлесіп іске асыру басталды.
Жоғарыда айтылғандай, әлемнің барлық елдері теріс салдарларды болдырмау үшін инвестицияларды ынталандырудың жаңа құралдарын енгізуде.
Қазақстанда инвестициялық ахуалды жақсарту және стратегиялық инвесторларды қолдау үшін жаңа құрал – инвестициялар туралы келісім енгізілді, ол оларға ерекше жағдай жасап, республиканың инвестициялық мүмкіндіктерінің барлық спектрін ашуға көмектеседі.
Бұл шара экономиканың басым салаларының дамуына айтарлықтай әсер етеді деп болжануда.
Осы мақсатта осы Стратегиялық жобаларды толассыз сүйемелдеуді қамтамасыз ету үшін KAZAKHINVEST базасында біздің компаниямыздың және АХҚО Business Connect бөлімшесінің сарапшыларынан тұратын Task Force арнайы келіссөздер командасы құрылды.
Бүгінгі таңда Task Force командасының пулы стратегиялық шетелдік инвесторлардың қатысуымен 9,25 млрд доллар сомасына 36 жобадан тұрады.
Инвестицияларды тарту тиімділігін арттыру процесінің негізіне private equity (жеке капитал салымдары) коммерциялық мәмілелерінің классикалық бірізділігі алынды: дайындық бөлігі, бағалау, келіссөздер, құрылтайшылардың шешім қабылдауы, келісімге қол қою және мәмілені жабу.
- Саяси тұрақтылық, заңнамалық база және мемлекеттік қолдау шаралары инвестициялау туралы шешім қабылдаудағы басты факторлар болып табылады. Елдің инвестициялық имиджін әлемдік аренада ілгерілету қаншалықты маңызды?
- Мемлекеттің инвестициялық имиджі инвесторлар үшін шешім қабылдауда аса маңызды фактор болып табылады. Жалпы әлемдік трендтер арнасындағы имидждік іс-шаралардың басты мақсаты халықаралық нарықтардағы инвесторлар үшін күресте елдің бәсекеге қабілеттілігін күшейту, олардың назарын ҚР-дағы инвестициялық климат пен мүмкіндіктерге аудару, нарықтың артықшылықтары мен еліміздің инвестициялық әлеуетін түсіндіру болып табылады.
Пандемия коммуникация тәсілдеріне де өз түзетулерін енгізгенін атап өту қажет. Жаһандық үрдістерді ескере отырып, имидждік іс-шаралардың көбірек саны онлайн-форматқа көшуде. Соңғы 7 айда осы форматта 18-ден астам тақырыптық вебинарлар ұйымдастырылды. Сондай-ақ, АҚШ, Швейцария, Ресей, Израиль, Португалия, Түркия, Катар, БАӘ, Швеция және т.б. әлеуетті шетелдік инвесторлардың 50-ден астам сапары ұйымдастырылды, сондай-ақ инвесторлардың 19 делегациясын сүйемелдеу қамтамасыз етілді.
Жоғарыда аталған іс-шаралар мен сапарлардың нақты қорытындылары Қазақстан экономикасына жаңа инвесторларды тартуға мүмкіндік берді. Ал бұл болашақта жаңа жұмыс орындары, бюджетке салықтық түсімдер, елдің экспорттық әлеуетін ұлғайту және әлемдік нарықта қазақстандық өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру.
Мәселен, ағымдағы жылдың соңғы 7 айында Қазақстанда жаңа жобаларды іске асыру перспективалары бойынша 30-дан астам шетелдік инвесторлармен уағдаластыққа қол жеткізілді. Олардың ішінде Ақтөбе және Батыс Қазақстан облыстарындағы өнеркәсіптік жылыжайлар, Алматы, Ақмола және Шығыс Қазақстан облыстарындағы ет өңдеу зауыттарының құрылысы, Ақмола облысында күн электр станцияларының құрылысы, медициналық препараттар өндірісі, сондай-ақ АКТ, логистика, құрылыс материалдары өндірісі және басқа да маңызды жобаларды атап өту қажет.
Олар бойынша кешенді сараптама жүргізілуде, жобаларды қажетті шикізатпен, инфрақұрылымдық базамен қамтамасыз ету, сондай-ақ логистикалық және экспорттық мәселелер талқылануда.
Жалпы алғанда, KAZAKHINVEST тұрақты негізде инвестициялық жобаларға мониторинг пен сүйемелдеу бойынша жұмыс жүргізеді, инвесторларға кешенді қолдау көрсетеді, проблемалық мәселелерді шешуге жәрдем көрсетеді.
Тәулік бойы колл-орталық арқылы инвесторларға сервистік қолдауды жүзеге асыру бойынша жұмыс тұрақты негізде жүргізіледі, визалық қолдау, инвестициялық келісімшарт жасасуға жәрдемдесу және инвестициялық жобаларды іске асыру және құру процесінде заңды сүйемелдеу көрсетіледі.
- Егер жұмыстың тиімділігі бағаланатын нақты индикаторды ескеретін болсақ - бұл іске асырылған жобалар екені анық. Қазіргі уақытта сізде олардың саны қанша?
- 2017 жылы KAZAKHINVEST құрылған сәттен бастап біз Қазақстан экономикасының басым секторларына инвестицияларды жүзеге асыратын әрбір шетелдік инвестормен нақты жұмыс жүргізудеміз. Мысалы, компанияның негізгі міндеттерінің бірі "идеядан іске асыруға дейін" қағидаты бойынша жобаларды толассыз сүйемелдеуді қамтамасыз ету болып табылады. Осы мақсатта компания шетелдік капиталдың қатысуымен инвестициялық жобаларды іске асыру барысына тұрақты мониторинг жүргізеді.
Бүгінгі күні қалыптасқан пул 67 мыңнан астам жұмыс орнын құрумен 456 жобадан тұрады. Оның ішінде 131 жоба іске асырылды және инвестициядан кейінгі мониторингте жатыр, 93 жоба іске асырылу сатысында, сондай-ақ 74 жоба пысықталуда. Сонымен қатар, халықаралық стандарттарға сәйкес, әлеуетті инвесторлар үшін 158 жаңа инвестициялық ұсыныс әзірленді.
Әрбір жоба бойынша жауапты қызметкерлер бекітілгенін атап өткен жөн, олар инвестициялық жобалардың іске асырылу барысын тұрақты негізде қадағалап отырады, проблемалық мәселелерді анықтайды және оларды шешуге жәрдемдеседі.
- Беделді сарапшылардың айтуынша, шетелдік инвестициялар ағымы 2022 жылдың соңына қарай қалпына келеді. Қазақстанда қанша жоба жүзеге асырылды және жыл соңына дейін қаншасын іске асыру жоспарланған?
- Шетелдік инвестициялар экономиканың серпінді дамуының маңызды факторларының бірі болып табылады. Осының арқасында кәсіпорындар құрылып, дамуда, өнімділік өсуде, жұмыс орындары құрылуда.
2021 жылдың 7 айының қорытындысы бойынша KAZAKHINVEST қолдауымен шетелдік қатысумен жалпы сомасы 759 млн доллар болатын 14 инвестициялық жоба пайдалануға берілді, шамамен 1160 жұмыс орны құрылды. Олардың ішінде Француз ТҰК қатысуымен Атырау облысындағы газ-химия жобаларын, сингапурлық компанияның қатысуымен Алматы облысында қуаты жылына 1,2 млн тонна цемент зауытын, жаңартылатын энергия көздері жобаларын және басқаларды атап өтуге болады.
Сонымен қатар, жыл соңына дейін 4,1 млрд доллар сомасына тағы 32 жоба іске қосылады деп күтілуде, оның ішінде Қарағанды облысында байыту фабрикасының құрылысы, Алматыда үлкен диаметрлі құбырлар өндірісі, Қостанай облысында ет өңдеу зауыты, сондай-ақ жаңартылатын энергия көздері жобалары және басқалар. Осы инвестициялық жобаларды іске асыру 6 мыңнан астам тұрақты жұмыс орнын құруға мүмкіндік береді.
Жалпы, covid-19 пандемиясына байланысты жалғасып жатқан шектеу шараларын ескере отырып, шетелдік инвесторлардың жобаларымен жұмыс істеу кезінде басталған жобалардың "қатып қалуына" жол бермеуге баса назар аударылды. Жоғарыда атап өткенімдей, жаңа бастамашыл жобалардың жаһандық құлдырауы орын алды. Осылайша, пандемия кезінде біз Қазақстанда іске асыра бастаған жобаларға ерекше назар аудардық.
Бұл ретте локдаун кезеңінде инвесторларға сапалы және уақтылы сервистік қолдау көрсету ерекше маңызға ие болды. Инвестициялық жобалардың проблемалық мәселелерін шешумен қатар операциялық сипаттағы қолдауды қамтамасыз ету, оның ішінде визалық-көші-қон, кедендік, логистикалық және басқа да мәселелерді уақтылы шешу аса маңызды болды.